Een nieuw woord in de reeks bijzondere woorden die met zorg te maken hebben. Dit keer leg ik het woord weesgeneesmiddel eens onder de loep. Waar ik het woord voor het eerst zag, weet ik niet meer precies. Ik weet nog wel dat ik bijzonder geïntrigeerd was door de bijna betoverende opbouw van het woord. Maar dat zal mijn morfologische interesse wel zijn.. Toepasselijk genoeg is het zaterdag 1 maart “Zeldzame Ziektendag”*. Een mooi moment om je meer vertellen over weesgeneesmiddelen.

Betekenis van het woord ‘weesgeneesmiddel’

De betekenis van een weesgeneesmiddel wordt op de site van het Informatiepunt weesgeneesmiddelen als volgt beschreven:

“Een weesgeneesmiddel of ‘orphan drug’ is een medicijn voor een aandoening die zeldzaam is. Met zeldzaam bedoelen we dat er minder dan vijf op de 10.000 mensen aan een dergelijke ziekte lijden.” 

In de Verenigde Staten is in 1983 al een wet aangenomen die het mogelijk maakte geneesmiddelen als weesgeneesmiddel te bestempelen. Ook hier wordt gesproken over Orphan Drugs, dus de herkomst van het Nederlandse woord weesgeneesmiddel is duidelijk een zeer letterlijke vertaling uit het Engels.

Maar hoe komen ze nu bij het woord ‘orphan’ of ‘wees’?

Op de Wikipedia-pagina over Orphan drugs wordt naar de zeldzame ziektes waarvoor een specifiek geneesmiddel wordt/moet worden ontwikkeld verwezen als “orphan disease”. Dit maakt de koppeling naar orphan drug helder: Orphan disease drug, dan is orphan drug net zo eenvoudig. Dit woord is in alle waarschijnlijkheid rechtstreeks naar het Nederlands vertaald.

Samenstelling

Zoals bij veel nieuwe woorden het geval is, is dit neologisme gevormd door een samenstelling, namelijk wees+geneesmiddel. Geneesmiddel is in dit geval het ‘hoofd’ van de samenstelling en wees speficificeert het.

Bijzonder is dat in het Engels het Orphan slaat op disease: het is als het ware een weesziekte. Door de verlenging van het gebruik naar orphan drug is de nadruk op de zeldzaamheid van de ziekte verlegd naar de zeldzaamheid van het medicijn: weesgeneesmiddel. Eigenlijk maakt dit natuurlijk niet uit: de ziekte waarvoor het geneesmiddel is is zeldzaam, dat impliceert dat het geneesmiddel dit ook is.

En zeg nou zelf, weesgeneesmiddel klinkt toch beter dan “medicijn voor zeldzame ziekten” of “zeldzameziektenmedicijn”...

Weer wat geleerd!

* waar overigens nog een mooie spatiefout in gesignaleerd kan worden. :-)